tiếng Latinh: Delineatio Generalis Camporum Desertorum vulgo Ukraina (Bản đồ tổng thể của đồng bằng hoang vu, thường gọi là Ukraina), 1648. Phía bắc ở bên dưới bản đồ

Thành lập

Sau nhiều chiến dịch quân sự thành công chống lại Ba Lan, Hetman Bohdan Khmelnytsky đã tiến quân thắng lợi vào Kyiv trong dịp Giáng sinh năm 1648, tại đây ông được ca ngợi là người giải phóng nhân dân khỏi sự kìm kẹp của Ba Lan. Vào tháng 2 năm 1649, trong các cuộc đàm phán ở Pereiaslav với một phái đoàn Ba Lan, Khmelnytsky nói rõ với người Ba Lan rằng ông muốn trở thành hetman của một Ruthenia trải dài đến Chelm và Halych, và dựng nước với giúp đỡ từ người Tatar. Ông cảnh báo họ rằng mình dự định tiếp tục chiến dịch quân sự.

Hetman Bohdan Khmelnytsky tiến vào Kyiv năm 1648Bản đồ tổng thể biên giới các vùng đất mới của Ukraina năm 1649, hay các palatinate Podolia, Kiov, BraclavQuân đoàn Cossack Zaporizhia năm 1654 (chồng lên Ukraina hiện nay)

Quốc vương Ba Lan Jan II Kazimierz tập hợp một đội quân tình nguyện toàn szlachta (quý tộc), và cử quân chính quy chống lại quân Cossack ở miền nam Volyn. Tuy nhiên, sau khi có được thông tin tình báo về việc quân Cossack vượt trội, quân Ba Lan rút lui về Zbarazh để bố trí phòng thủ. Khmelnytsky bao vây thành phố, phá hủy nó bằng một loạt các cuộc tấn công và bắn phá. Quốc vương Ba Lan vội vã đến giúp tướng quân Jeremi Wiśniowiecki, nhưng bị phục kích. Khmelnytsky để lại một phần quân đội cho Ivan Cherniata gần Zbarazh, di chuyển cùng với İslâm III Giray để đánh chặn quân tiếp viện của Ba Lan và chặn đường của họ tại một con sông gần Zboriv. Bị bất ngờ ở một mức độ nào đó, Jan II Kazimierz bắt đầu đàm phán với hãn của người Tatar. Với sự ủng hộ của vị hãn này, ông ta buộc Khmelnytsky bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình. Khmelnytsky ký Hiệp định Zboriv vào tháng 8 năm 1649, với kết quả ít hơn một chút so với những gì thủ lĩnh Cossack dự đoán sẽ đạt được từ chiến dịch của mình.

Khmelnytsky là người cai trị Quốc gia hetman, tham gia kiến quốc trên nhiều lĩnh vực: quân sự, hành chính, tài chính, kinh tế và văn hóa. Ông đầu tư Quân đoàn Zaporozhia dưới quyền lãnh đạo của hetman, có quyền lực tối cao ở nhà nước Ruthenia mới, và ông thống nhất tất cả các lĩnh vực của xã hội Ukraina dưới quyền của mình. Điều này liên quan đến việc xây dựng một hệ thống chính phủ và một chính quyền quân sự và dân sự phát triển từ các sĩ quan Cossack và quý tộc Ruthenia, cũng như thành lập một tầng lớp tinh hoa trong Quốc gia hetman Cossack.

Quốc gia hetman sử dụng tiền Ba Lan và tiếng Ba Lan làm ngôn ngữ hành chính và ngôn ngữ mệnh lệnh.[20] Tuy nhiên, sau Hiệp đình đình chiến Andrusovo năm 1667, "ngôn ngữ đơn giản" (tiếng Ukraina: проста мова), hay ngôn ngữ bản địa thường nói của Ukraina, bắt đầu được viết và sử dụng rộng rãi trong các tài liệu chính thức của Quốc gia hetman Cossack.[21]

Xứ bảo hộ Nga

Sau khi người Tatar Krym phản bội người Cossack lần thứ ba vào năm 1653, Khmelnytsky nhận ra rằng không thể dựa vào sự hỗ trợ của Ottoman để chống lại Ba Lan nữa, và buộc phải nhờ đến sự giúp đỡ của nước Nga Sa hoàng. Những nỗ lực đàm phán cuối cùng diễn ra vào tháng 1 năm 1654 tại thị trấn Pereyaslav giữa Khmelnytsky cùng các thủ lĩnh Cossack và đại sứ của Sa hoàng là Vasiliy Buturlin. Hiệp định được ký kết vào tháng 4 tại Moskva, đại biểu bên phía người Cossack là Samiilo Bohdanovych-Zarudny và Pavlo Teteria, và đại biểu của Nga là Aleksey Trubetskoy, Vasilii Buturlin, và các boyar khác. Theo kết quả của hiệp ước, Quân đoàn Zaporozhia trở thành một quốc gia hetman tự trị trong nhà nước Nga. Hiệp ước cũng dẫn đến Chiến tranh Nga-Ba Lan 1654–1667.[22]

Thời kỳ suy sụp

Một thời kỳ của lịch sử quốc gia hetman được gọi là "Sự suy sụp", kéo dài từ năm 1657 đến năm 1687, được đánh dấu bằng các cuộc nội chiến liên miên trên khắp quốc gia. Sau khi Bohdan Khmelnytsky qua đời năm 1657, người con trai 16 tuổi của ông là Yurii Khmelnytsky được bầu làm người kế vị. Người con này của Bohdan không chỉ còn quá trẻ và thiếu kinh nghiệm, mà rõ ràng còn thiếu uy tín và phẩm chất lãnh đạo của cha mình.

Do đó, hội đồng Starshyna bầu tổng quản ghi chép (pysar) là Ivan Vyhovsky đồng thời là cố vấn của Bohdan Khmelnytsky làm hetman vào năm 1657. Cuộc bầu cử này gây ra những bất bình rộng rãi trong các trung đoàn khác và Quân đoàn Zaporizhia, họ cử phái viên đến Moskva để chuyển những lời phàn nàn. Do đó, các cuộc bầu cử mới được tổ chức vào cùng năm đó, theo đó Vyhovsky được bầu lại tại Đại hội đồng quân sự. Cuộc bầu cử này cũng được chính quyền Nga xác nhận, họ được thông báo dựa theo hiệp định Pereyaslav. Moskva tiếp tục chấp nhận những phái viên từ các vùng của Quốc gia hetman Cossack, hoàn toàn coi thường quyền lực của hetman, và tung tin đồn rằng trên thực tế Nga không ủng hộ việc Vyhovsky ứng cử.[23]

Vyhovsky nhận thấy tình hình vượt khỏi tầm kiểm soát của mình, ông tiếp tục dập tắt cuộc nổi dậy dưới quyền lãnh đạo của kosh otaman Yakiv Barabash của Zaporozhia và Thượng tá Poltava Martyn Pushkar. Đến mùa xuân[23] năm 1658, Vyhovsky vượt sông Dnepr (Dnipro) và đối đầu với những kẻ nổi dậy gần Poltava với sự giúp đỡ của người Tatar. Trong trận chiến, Pushkar bị giết và được thay thế bằng một thượng tá mới, trong khi các thủ lĩnh cuộc nổi dậy bị đàn áp nghiêm khắc.

Sau đó, Vyhovsky và Tướng quân Starshyna nhận định mối quan hệ với Nga đã bị phá vỡ. Giám mục đô thành Dionisi Balaban mới được bầu bị chuyển đến Chyhyryn, cách xa Kyiv. Một tuyên bố vô hiệu hóa liên minh với Nga được gửi đi khắp châu Âu, chủ yếu là do nước này đang có mối quan hệ thân thiện với Ba Lan và ủng hộ phe đối lập nội bộ trong quốc gia hetman. Các cuộc đàm phán với Thụy Điển bị đóng băng, trong khi ông nhận được hỗ trợ quân sự từ Hãn quốc Krym, vì vậy Vyhovsky quyết định đàm phán lại với Ba Lan, tiếp tục đàm phán trong một thời gian khá dài.

Đến chiến tranh!, của (Mykola Pymonenko, 1902)

Vào ngày 16 tháng 9 năm 1658 tại Hadyach, một văn bản chính thức được ký kết giữa các đại biểu của Quốc gia hetman Cossack và Ba Lan. Theo các điều kiện của hiệp ước, Ukraina sẽ trở thành thành phần thứ ba và tự trị của Thịnh vượng chung Ba Lan-Litva, dưới quyền tối thượng của Quốc vương Ba Lan nhưng có quân đội, tòa án và ngân khố riêng. Hiệp ước được Quốc hội phê chuẩn vào tháng 5 năm 1659, nhưng không bao giờ được thực hiện vì nó không nhận được ủng hộ trong các tầng lớp thấp của xã hội Ruthenia, xảy ra nhiều cuộc nổi loạn hơn. Cuối cùng Vyhovsky từ bỏ chức vụ hetman và trốn sang Ba Lan. Yurii Khmelnytsky được tái nhậm chức và ký kết Các điều khoản Pereyaslav, theo đó càng gây bất lợi cho quốc gia hetman và sau này dẫn đến áp đặt các quyền của chế độ nông nô.

Năm 1667, chiến tranh Nga-Ba Lan kết thúc bằng Hiệp định đình chiến Andrusovo, theo đó chia cắt Quốc gia hetman Cossack dọc theo sông Dnepr: Ukraina tả ngạn được hưởng một mức độ tự trị trong nước Nga Sa hoàng, trong khi Ukraina hữu ngạn vẫn là một phần của Thịnh vượng chung Ba Lan–Litva, và bị Đế quốc Ottoman chiếm đóng tạm thời trong giai đoạn 1672-1699 (theo Hiệp định Buchach và Hiệp ước Karlowitz). Trong một thời gian ngắn, Petro Doroshenko trở thành hetman của cả hai bờ. Sau sự phản bội của Demian Mnohohrishny và một cuộc tấn công mới của Ba Lan, Dorosenko ký kết một liên minh với Ottoman, đế quốc này trao Ukraina cho ông, trong khi vị hetman đồng ý hỗ trợ hành động quân sự của Ottoman. "Đến năm 1669, Porte đã cấp thư công nhận (berat, nişan) trao cho Doroshenko toàn bộ Ukraina Cossack với vị thế một sancak hoặc tỉnh của Ottoman".[2] Sau khi Ottoman thất bại trong Trận Wien năm 1683, Ba Lan giành lại được Ukraina hữu ngạn vào năm 1690, ngoại trừ thành phố Kyiv, và tái sáp nhập lãnh thổ thành các tỉnh thuộc Thịnh vượng chung Ba Lan-Litva, trong khi toàn bộ chính quyền quốc gia hetman bị bãi bỏ từ năm 1699 đến 1704.

Thời kỳ Mazepa

The Nhà thờ Mái vòm vàng Thánh Mikhail tại Kyiv, xây dựng nhờ tài trợ từ Hetman Ivan MazepaMột bản đồ năm 1720 của Johann Baptist Homann: Ukraina, hay xứ sở Cossack

Thời kỳ suy sụp kết thúc một cách thực tế khi Ivan Mazepa được bầu làm hetman, giữ chức từ năm 1687 đến năm 1708. Ông mang lại sự ổn định cho quốc gia hetman, và quốc gia một lần nữa được thống nhất dưới một hetman duy nhất. Quốc gia hetman phát triển mạnh mẽ dưới quyền cai trị của ông, đặc biệt là về văn học và kiến ​​trúc. Phong cách kiến ​​trúc phát triển dưới triều đại của ông được gọi là phong cách Baroque Cossack.

Trong triều đại của ông, Đại chiến phương Bắc nổ ra giữa Nga và Thụy Điển. Liên minh của Mazepa với Pyotr I gây ra tổn thất nặng nề cho người Cossack và sự can thiệp của Nga vào công việc nội bộ của quốc gia hetman. Khi sa hoàng từ chối bảo vệ Ukraina chống lại Quốc vương Ba Lan Stanisław Leszczyński, một đồng minh của Karl XII của Thụy Điển, Mazepa và một số người Cossack Zaporozhia đã liên minh với Thụy Điển vào ngày 28 tháng 10 năm 1708. Trận Poltava quyết định (năm 1709) do người Nga giành chiến thắng, chấm dứt mục tiêu giành độc lập của Mazepa theo hứa hẹn trong một hiệp ước trước đó với Thụy Điển.

Sau trận Poltava, quyền tự trị của quốc gia hetman trở thành danh nghĩa và tỉnh Kyiv được thành lập. Đế quốc Nga cũng bắt đầu thanh trừng tất cả các đồng minh bị nghi ngờ của Mazepa, đỉnh điểm là vụ hành quyết người Cossack tại Lebedin. Sự kiện này dẫn đến cái chết của hơn 900 quan chức Cossack, họ bị buộc tội phản quốc.

Kết thúc Quân đoàn Zaporozhia

Dưới thời trị vì của Yekaterina II của Nga, quyền tự trị của Quốc gia hetman Cossack dần dần bị phá hủy. Sau nhiều nỗ lực trước đó, chức vụ hetman cuối cùng đã bị chính phủ Nga bãi bỏ vào năm 1764, và các chức năng của ông ta do Viện Tiểu Nga đảm nhận, do đó hợp nhất hoàn toàn quốc gia hetman vào Đế quốc Nga.

Vào ngày 7 tháng 5 năm 1775, Nữ hoàng Yekaterina II ra lệnh trực tiếp về việc tiêu diệt Sich Zaporozhia. Vào ngày 5 tháng 6 năm 1775, pháo binh và bộ binh Nga đã bao vây Sich và san bằng nó. Quân đội Nga đã tước vũ khí của quân Cossack và kho bạc bị tịch thu. Koshovyi Otaman, Petro Kalnyshevsky bị bắt và tống giam lưu vong tại Tu viện Solovetsky. Điều này đánh dấu mốc kết thúc của người Cossack Zaporozhia.